Các học từ vựng tiếng Anh hiệu quả - p1
Trong bài trước, nhiều bạn hỏi về cách học từ vựng và luyện phản xạ. Hai chủ đề này khá lớn, nên tôi quyết định chia nhỏ ra. Trong bài này, t sẽ tập trung nói về việc học từ vựng trước.
Bắt đầu từ gốc rễ của việc học
Nhiều người lầm tưởng rằng học là quá trình giống như copy-paste dữ liệu vào USB. Cứ nạp thông tin vào đầu, đến lúc cần thì lôi ra dùng. Nhưng não bộ không đơn giản như vậy.
- Yếu tố đầu tiên: Não "điều chỉnh" thông tin
Hãy tưởng tượng cách người Maya xây tường đá. Những tảng đá to làm nền, rồi các viên nhỏ hơn được xếp lên, khít chặt với nhau. Nhưng không viên đá nào đều đặn như gạch, nên phải đục đẽo để vừa khít. Não người cũng vậy. Khi tiếp nhận thông tin mới, nó không "nuốt" nguyên xi mà điều chỉnh để khớp với kiến thức cũ, rồi tích hợp như một phần mở rộng.
- Yếu tố thứ hai: Thông tin gắn kết theo Schema
Não không lưu thông tin lẻ tẻ mà tổ chức chúng thành các "tổ hợp" gọi là Schema. Trước khi học điều mới, nó cần dựa vào kiến thức sẵn có để diễn giải. Ví dụ: Một đứa trẻ phải biết "nhà" là gì (có mái, tường, cửa) rồi mới hiểu thêm về hiên nhà, gác mái – như cập nhật Schema vậy.
Ví dụ khác: Nếu trẻ chỉ biết ngựa mà chưa thấy bò, lần đầu thấy bò, nó sẽ nghĩ bò là ngựa vì cả hai có 4 chân, dáng giống nhau. Muốn trẻ học về bò, phải tạo Schema riêng cho bò, không thì nó cứ nhầm lẫn mãi. (Đây cũng là minh họa cho yếu tố 1).
Liên hệ với việc học từ vựng
Kiến thức cần được tiếp thu dưới dạng tổ hợp liên kết chặt chẽ, nên cách học quyết định hiệu quả. Nhưng cách học phổ biến ở Việt Nam thì sao? Thường là chép từ vựng. Giáo viên đưa danh sách dài, học sinh chép hàng chục lần. Nhớ thì có nhớ, nhưng áp dụng được không? Không hẳn. Vì các từ thường chẳng liên quan nhau, lưu trong đầu như một đống rác rời rạc.
Giải pháp là gì?
Học theo chủ đề Như xây tường đá, cần cái móng vững (Schema) trước. Xây dựng nền tảng từ vựng theo chủ đề, rồi mở rộng dần. Kết hợp ôn lại từ cũ – vừa củng cố, vừa phát triển Schema.
Chọn giáo trình phù hợp Sách tiếng Anh thường do người nước ngoài viết, nhắm đến đối tượng chung nên đôi khi xa lạ với học sinh Việt Nam. Ví dụ: Chủ nghĩa cá nhân hay sự riêng tư – khái niệm mờ nhạt với nhiều bạn. Vậy nên: Hoặc chọn tài liệu được "bản địa hóa".
Hoặc học thêm kiến thức nền (background knowledge) để tạo Schema mới, rồi học từ vựng mới "thấm" được.
Hôm nay dừng ở đây. Chủ đề từ vựng còn nhiều điều để nói. Bài sau sẽ đi sâu hơn: Làm sao mã hóa thông tin hiệu quả để lưu vào trí nhớ dài hạn, và làm sao dùng từ vựng một cách tự nhiên, có phản xạ.
Ai thắc mắc gì cứ còm ở dưới nhé. Rảnh tay thì rep từ từ hoặc biên nội dung cho post tiếp theo luôn.